جایگاه عذر خواهی درخانواده

4 مرداد 1395 نظرات (0) بازدید :

عذر خواهی هم مانند تشکر، موجب محبت و مودت و صمیمیت می شود. در زندگی زناشویی طبیعی است که گاه شوهر اشتباهی می کند و به زن زیانی می رساند و گاه زن دچار خطایی می گردد و نسبت به شوهر خود خسارت و جسارتی مرتکب می شود. هر اشتباه و خطایی، طرف مقابل را رنجور و افسرده می کند، و در نتیجه، زندگی خانوادگی که محبت و صفا پایه و اساس آن است، خدشعه دار و متزلزل می شود. اما چنانچه پس از هر خطا و اشتباهی، معذرت خواهی و پوزشی به دنبال آید، زنگار کدورت به دوده می گردد و جای آن را صفا و صمیمیت می گیرد و حتی گاه شیرین تر و جالب تر از اول هم می شود.
اگر عذر خواهی بیگانگان از خطای یکدیگر، کدورت زدا و لازم باشد، عذرخواهی زن و شوهر از خطای یکدیگر، فوری تر و لازم تر به نظر می رسد. زیرا بیگانه با تماس کمتری که با خطا کار دارد، رنجش و تنفرش، زود گذر و عواقب وخیمش، کمرنگ و ناپایدار است؛ ولی زن و شوهر همواره و در تمام عمر، همدم و همسر و همکاسه و همنشین و همخواب یکدیگرند و به همین جهت اگر خطا و اشتباهی از یکی صادر شود ولی عذرخواهی و پوزشی را به دنبال نداشته باشد، اثر ناگوار آن برای همیشه در روح و جان دیگری باقی می ماند.
زیرا او همواره خطاکار را در برابر چشم خود می بیند و هاله ای از نفرت و بدبینی و کدورت، در آن خانه حکمفرما می گردد؛ ولی با گفتن جمله کوتاه معذرت می خواهم همه اینها از میان می رود و حتی شخص عذرخواه هم با سربلندی و سرافرازی با همسر خود زندگی می کند و عذرخواهی هم به او می آموزد. بنابراین سخت در اشتباه اند کسانی که می پندارند عذرخواهی از مقام و حیثیت آنها می کاهد و شخصیت آنها را پایین می آورد. زیرا عذرخواهی از خطا تبعیت از حق و درستی است و کله شقی و لجبازی با حقیقت، تابع هوای نفس و شیطان و نفس اماره شدن. خداوند متعال انسان را جوری سرشته است که شخص عذرخواه تابع حق را دوست می دارد و از آدم لجباز کله شق، متنفر و بیزار است.
شوهری را می شناسم که یک بار اشتباهی مرتکب شد و به روی همسرش دستی دراز کرد. به او گفتند انسان عاقل خواسته و مقصود خود را با بیان و استدلال می فهماند و الاغ با لگد گرفتن و گاز گرفتن.
او از اشتباه خود عذر خواست و از آن زمان تا کنون که قریب ده سال است، همسر خود را با کلمات جان و خانم و عزیز صدا می زند و با دیده احترام و بزرگی به او می نگرد. شوهر دیگری را می شناسم که همسرش را کتک می زد بطوریکه کارشان به دادگاه کشید. قاضی به او گفت: اگر از همسرت عذر بخواهی، شکایتش را پس می گیرد. ولی او کله شقی و گردن کلفتی کرد. در نتیجه، چند روز به زندان افتاد و اهانت شنید و آبرویش رفت، ولی یک بار کلمه آسان عذر می خواهم را نگفت. البته گفتن این کلمه برای مردان عاقل آسان است. ولی برای آن آدم کله شق، سخت تر و سنگین تر از زندان و شلاق و اهانت بود.
او اکنون در میان دو محذور بسیار دشوار گرفتار است: اول آنکه زن را طلاق دهد و چند کودک خردسال و بی مادر را خودش تر و خشک کند؛ دوم آنکه با همسرش آشتی کند و یک عمر با سرافکندگی زندان رفتن و اهانت شنیدن به چهره همسرش نگاه کند. در صورتی که تمام این عواقب تلخ و ناگوار با گفتن کلمه عذر می خواهم از میان می رفت. اعوذ بالله من انگلک شیطان و تبعیت از کسانی که گفتند النار و لا العار.
عذر خواهی از گناه بقدری مفید و مؤثر است که خداوند متعال هم بندگان گناهکارش را امر به توبه و استغفار می نماید، با این تفاوت که امر خداوند برای زدودن کدورت و تشفی نفس نیست بلکه تنها به خاطر تربیت و تهذیب اخلاق و تکامل روح بشر است و به راستی که باید اثر تربیتی عذرخواهی را برای شخص گناهکار هم فراموش نکرد. کسی که جرم و خلافی مرتکب می شود و عذر خواهی نمی کند، نقطه سیاه و اثر سوئی در روح و جان او به جا می ماند و همان نقطه سیاه صاحبش را بر ارتکاب مجدد جرم جری تر می کند و نقطه سیاه بزرگتر می شود و بار سوم آن خلاف را آسان تر و بی پرواتر انجام می دهد، تا آنجا که نقطه سیاه تمام روح و جان صاحبش را فرا می گیرد و جنایت جزء ذات او می گردد. ولی اگر پس از هر خلافی عذرخواهی کند و پس از هر گناهی توبه و استغفار نماید، آثار سیاهی و تاریکی دل بکلی زایل می گردد؛ البته به شرطی که عذرخواهی و استغفار، حقیقی و واقعی باشد. در پایان این درس به سه مطلب دیگر باید اشاره شود:
کسی که عذرخواهی نمود، طرف مقابل هم باید عذر او را بپذیرد و آقایی و مناعت و کرامت خویش را اظهار کند، که عدم قبول عذر و نپذیرفتن پوزش خطاکار، دلیل دنائت و پستی و فرو مایگی انسان است و به فرموده امیرمؤمنان (علیه السلام) چنین شخصی بدترین مردم است و از دوستی آنها بی بهره می ماند.
2. عذرخواهی باید متناسب با مقدار جرم و خطا باشد، نه کمتر و نه بیشتر. مثلا اگر زنی روزی اشتباهی کرد و شیشه نفیسی از مال شوهرش را شکست، باید بگوید: عذر می خواهم، از روی قصد نکردم، امیدوارم تکرار نشود. در اینجا شاید عذر می خواهم تنها کم است و شما حق دارید دست مرا بشکنید زیاد. و باز اگر شوهر روزی خطایی کرد و مثلا همسرش را کتکی زد، باید در مقام عذرخواهی بگوید: من شرمسارم، اشتباه کردم، شما حق دارید قصاص کنید و می توانید به بزرگواری خود مرا ببخشید. در این مورد هم مرا ببخشید تنها کم است و می توانید دست مرا قطع کنید زیاد، که:
نیکی ار در محل خود نبود – ظلم خوانندش از چه بد نبود
اگر بردباری ز حد بگذرد – دلاور گمانی به ستی برد
فردوسی
به کس بیش از اندازه نیکی مکن – که گردد بد اندیش بشنو سخن
اسدی
شتر بانگ بر زد که خاموش کن – به مقدار خود گفت باید سخن
امیر خسرو
که پاز هر، زهر است کافزون شود – وز اندازه خویش بیرون شود
قابوسنامه
3. مرتکب نشدن جرم و خطا بهتر از عذرخواهی پس از ارتکاب خطا و گناه است. شبیه این رجحان را در پزشکی زیاد می شنوید که: پیشگیری بهتر از درمان است؛ لذا پزشکان به بهداشت بیش از معالجه اهمیت می دهند. بنایراین همان طور که عقل به ما می گوید نگذار میکروب و بیماری وارد بدنت شود تا مجبور باشی آن را از بدن دفع کنی، همان طور هم قبل از اینکه دل انسان در اثر ارتکاب گناه و مخالفت فرمان الهی تیره و لکه دار شود و با آب توبه و عذرخواهی بخواهد آن را بشوید، باید بکوشد با گناه نکند. امام صادق (علیه السلام) در حدیثی می فرمایند: ترک گناه آسان تر از توبه کردن و استغفار است، وانگهی امکان دارد انسان موفق به توبه نگردد و مرگ قبل از توبه فرابرسد و مجال آن را از انسان سلب نماید.
دلیل
338 قال علی (علیه السلام): شرالناس من لا یقبل العذر و لا یقیل الذنب.(86)
حضرت علی (علیه السلام) فرمود: بدترین مردم کسی است که معذرت خواهی دیگران را نپذیرد و از خطایشان در نگذرد.
339 قال رسول الله صلی الله علیه و آله: یا علی! من لم یقبل العذر من متنصل صادقا کان او کاذبا لم ینل شفاعتی.(87)
حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: ای علی! کسی که پوزش عذرخواهی کننده را – چه او راست بگوید و چه دروغ – نپذیرد، شفاعتم به او نخواهد رسید.
340 عن الصادق (علیه السلام): ان ترک الذنب أهون من طلب التوبه و لیس کل من طلب التوبه وجدها.(88)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: همانا ترک گناه از عذرخواهی و پوزش طلبی آسان تر است و چنین نیست که هر کس بخواهد توبه کند موفق به توبه گردد.
341 قال حسین ابن علی (علیه السلام): ایاک و ما تعتذر منه فان المؤمن لا یسیی و لا یعتذر و المنافق کل یوم یسیی و یعتذر.(89)
از عذرخواهی بپرهیز، زیرا مؤمن گناه نمی کند تا عذر بخواهد و منافق هر روز گناه و عذرخواهی می کند.
342 الا ستغفار من العذر اعز من الصدق به.(90)
بی نیازی از عذرخواهی ارجمندتر از عذرخواهی بجا و صحیح است.

 

برگرفته از کتاب بهشت خانواده جلد دوم – نویسنده سید جواد مصطفوی

آدرس اینترنتی :http://ghadeer.org/Book/686/108506