فطر ، عید جهان اسلام
… روز عید فطر از جمله‌ى مناسبتهایى است كه امّت اسلامى مى‌تواند از آن منتفع شود و خوشبختانه در اسلام از این مناسبتها بسیار است. این روز براى همه‌ى مسلمانان جهان عید است؛ روزى است كه مسلمانان بعد از یك ماه روزه‌دارى و عبادت و توجّه و تذّكر، با دلهایى كه براى جلب رحمت و نورانیّت الهى آماده شده است، با اقامه‌ى نماز و اجتماعات گوناگون، گرد هم جمع مى‌شوند و این براى دنیاى اسلام یك فرصت است. همه‌ى اعیاد و مناسبتهاى اسلامى باید این خاصیت را براى ما داشته باشد كه دلهاى ما مسلمانان را به هم نزدیك كند. امروز مسلمانان بیش از همیشه احتیاج دارند به این‌كه دلهایشان را به هم نزدیك كنند. … (1)
… روز عید فطر از جمله‌ى مناسبتهایى است كه امّت اسلامى مى‌تواند از آن منتفع شود و خوشبختانه در اسلام از این مناسبتها بسیار است. این روز براى همه‌ى مسلمانان جهان عید است؛ روزى است كه مسلمانان بعد از یك ماه روزه‌دارى و عبادت و توجّه و تذّكر، با دلهایى كه براى جلب رحمت و نورانیّت الهى آماده شده است، با اقامه‌ى نماز و اجتماعات گوناگون، گرد هم جمع مى‌شوند و این براى دنیاى اسلام یك فرصت است. همه‌ى اعیاد و مناسبتهاى اسلامى باید این خاصیت را براى ما داشته باشد كه دلهاى ما مسلمانان را به هم نزدیك كند. امروز مسلمانان بیش از همیشه احتیاج دارند به این‌كه دلهایشان را به هم نزدیك كنند. … (2)
فطر هدیه ای از جانب دوست
…عید فطر، یكى از عظیمترین مناسبتهاى اسلامى است. دنیاى اسلام، روز عید فطر را به معناى حقیقى عید مى‌داند و عید مى‌گیرد؛ و این چیزى است كه اسلام براى امّت اسلامى خواسته است: «جعله اللَّه لكم عیدا و جعلكم له اهلا»؛ خداى متعال امروز را براى امّت اسلامى عید قرار داد و آنها را شایسته‌ى این عید دانست. آنچه مهم است، بخش دوم قضیه است. ما باید از این هدیه‌ى الهى استفاده كنیم؛ هم استفاده‌ى شخصى، به معناى راه دادن نور معرفت و توبه و انابه به دلهاى خودمان، كه اگر از عالم معرفت و محبّت الهى دریچه‌اى بر روى دلهاى خودمان باز و اندرون خود را نورانى كنیم، بسیارى از تاریكیها و گرفتاریهاى دنیاى بیرون هم حل خواهد شد؛ چون دل انسانهاست كه سرچشمه‌ى خوبیها و بدیهاست – در اعمال و رفتار و مناسبات اجتماعى و بین‌المللى آنها – و هم استفاده‌ى عمومى بكنیم. … (3)
… امروز عید فطر است؛ روز عیدى گرفتن از خداى متعال است؛ روزى است كه در قنوت نماز عید فطر میلیونها دلِ متذكّر و خاشع از خداوند متعال درخواست كردند همان خیراتى را كه به برترین بندگانش داده است، به آنها هم بدهد و از شرورى كه برترین و بزرگترین انسانهاى تاریخ را از آن دور نگه داشته است، آنها را هم دور بدارد. آن خیرات، در درجه‌ى اوّل، عروج به مقام توجّه به خدا، عبودیّت خدا، آشنا بودن و مرتبط بودن با خدا و الهام گرفتن از حضرت حق در همه‌ى گفتارها و كردارها و آنات زندگى است، و بدترین شرور، شرك به خدا، خضوع در مقابل قدرتهاى غیرالهى و ضدّ الهى و بنده و برده‌ى دیگران بودن است. امیدواریم خداوند به فضل و رحمتِ خود دعاى میلیونها مسلمان را كه از دل بر زبان جارى كردند، مستجاب كند و مسلمانان را به وادى امن عبودیّت و مقام بنده‌ى صالح و شایسته‌ى خود وارد كند. … (4)
فطر عیدی برای مغفرت شدگان
… در روایتى است از سُوید بن غَفَله – كه از دوستان امیرالمؤمنین است و درباره‌ى او این‌طور گفته‌اند كه «من كان من اولیاء امیرالمؤمنین»؛ از نزدیكان امیرالمؤمنین بوده است – كه مى‌گوید روز عید فطر در خانه‌ى امیرالمؤمنین بر او وارد شدم. «فاذا عنده فاثور اى خوان»؛ در مقابل او سفره‌یى گسترده شده بود و حضرت مشغول غذا خوردن بودند. «و صحفة فیها خطیفة و ملبنة»؛ غذاى بسیار متواضعانه‌یى در مقابل حضرت گذاشته شده بود. «خطیفة» غذایى است كه در حداقل امكان براى كسى تهیه مى‌شود؛ مثلاً مقدارى شیر و مقدارى آرد مخلوط مى‌كردند؛ غذاى كاملاً فقیرانه. «فقلت یا امیرالمؤمنین یوم عید و خطیفة؟»؛ عرض كردم یا امیرالمؤمنین! شما روز عید چنین غذاى كم‌اهمیت و كم‌ارزشى مى‌خورید؟ معمول این است كه در روزهاى عید، مردم بهترین غذاهاى خود را مى‌خورند؛ شما به این غذا اكتفا كردید؟ «فقال: انّما هذا عید من غفر له»؛ فرمود امروز، روز عید است؛ اما براى كسانى كه مورد مغفرت الهى قرار گرفته باشند. یعنى عید بودنِ امروز به خوردن غذاهاى رنگین و دل‌خوش كردن به شادى‌هاى كودكانه نیست؛ این عید واقعى است براى كسانى كه بتوانند و توانسته باشند مغفرت الهى را براى خودشان تحصیل كنند. در یك جمله‌ى دیگر امیرالمؤمنین فرمود: «انّما هو عید لمن قبل اللَّه صیامه و شكر قیامه»؛ عید فطر، عید است براى كسى كه خدا روزه‌ى او را مورد قبول قرار دهد و نماز و عبادت او را مورد شكر و سپاس خود قرار دهد. «و كلّ یوم لا یعصى اللَّه فیه فهو یوم عید»؛ آن روزى كه من و شما این توفیق را پیدا كنیم كه هیچ معصیتى از ما سر نزند، روز عید و شادمانى است. … (5)
عید فطر ؛ عیدِ حقیقی
هر عید فطری، برای انسانِ مسلمانِ آگاهِ هوشیار، می‏تواند یک روزِ عیدِ حقیقی باشد. روز شروعِ دوباره زندگی معنوی و روحی؛ مثل بهار برای گیاهان و درختان. انسانی که ممکن است در طول سال دچارِ انواع آلودگیها و گناهان شود، و انسانی که بر اثر هوای نفس و خصلتها و صفات زشت، خود را تدریجاً از ساحتِ رحمتِ الهی دور کرده است، هر سال از طرف پروردگار عالم از یک فرصت استثنایی برخوردار می‏شود و آن فرصت، ماهِ مبارک رمضان است. در طول ماه رمضان، دلها نرم می‏شود، روحها تلألؤ و درخشندگی پیدا می‏کند، انسانها آماده قدم نهادن در وادی رحمتِ خاصه الهی می‏شوند و هر کس به قدر استعداد، همّت و تلاش خود، از ضیافت عظیم الهی برخوردار می‏گردد. بعد از آن‏که این ماه مبارک به پایان رسید، روزِ شروعِ سال جدید، روز عید فطر است. یعنی روزی که انسان می‏تواند با استفاده از دستاوردهای ماه رمضان، راه مستقیم الهی را پیش گیرد، و از کج‏راهه‏ها پرهیز کند. (6)
عید فطر و سیاهه اعمالِ بدمان
با استفاده از توشه‏ای که از ماه رمضان به دست آورده‏ایم – که همان رقّت قلب و اراده و صفا و خلوص و ان‏شاءالله طاعات مقبول است – سعی کنیم از این فهرست، مقداری را حذف نماییم. اگر حسودیم، حسد را. اگر لجوجیم، لجاجت را. اگر در راههای زندگی، تنبل و بی‏نشاطیم، تنبلی و کسالت را؛ اگر بددل و بدخواهِ دیگرانیم، بددلی و بدخواهی را. اگر سست‏عهدیم، سست‏عهدی را. اگر پیمان‏شکنیم، بی‏وفایی را. هر عیبی را که از لحاظ اخلاق در ما وجود دارد، به برکت ماه رمضان و روز عید فطر، تا آن‏جا که می‏توانیم از فهرست و سیاهه اعمالِ بدمان پاک کنیم و برسر آن بایستیم و پیش برویم. بدانید که خدای متعال در این راه به کسانی که مجاهدت کنند کمک خواهد کرد. خدای متعال شما را در میدان مجاهدت برای رسیدن به کمال، تنها نمی‏گذارد و اوّلین سود، به خود هر شخص می‏رسد. (7)
آنچه که از مجموع آثار مربوط به عید فطر بر می‏آید، این است که چنین روزی، نسبت ویژه‏ای با وجود مقدّس نبی‏اکرم حضرت محمّدبن‏عبدالله صلّی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم دارد. در دعاهای شب عید فطر، در چند جا گفته می‏شود: «یا مصطفی محمّدٍ و ناصره»، «یا مصطفیاً محمّداً و ناصره». «ای برگزیننده محمّد، صلّی‏الله‏علیه‏وآله و ای یاری کننده او.» در دعای قنوت امروز هم بارها تکرار کردیم: «الّذی جعلته للمسلمین عیداً ولمحمّدٍ صلّی‏الله‏علیه‏وآله ذُخْراً وَ شَرفاً و کرامتاً و مزیدا.» پس، ارتباط ویژه این روز با وجود مقدس نبی‏اکرم صلّی الله علیه و آله امری معلوم و آشکار است.
… اگر در هر روز عید فطر، امّت این بزرگوار، حرکت شایسته‏ای نسبت به پیشوای عظیم‏الشّأن و رهبر معظّمِ الهی خود انجام دهد، آن وقت، عید فطر آن‏چنان که خدا خواسته و مقرّر شده است، یک عید نبوی و عید مصطفوی واقعی خواهد شد. (8)
روز عید فطر، روز بسیار عظیم و حائز اهمیتى است. (9)
روز عید فطر، «الّذى جعلته للمسلمین عیدا و لمحمّد صلّى اللَّه علیه و آله ذخراً و شرفاً و كرامة و مزیدا»(10) است. چرا روز عید فطر این‌گونه است؟ چون روز عید فطر، مظهر اجتماع و اتّحاد و برادرى مردم با داشتن دل به سوى خداست. اگر این در دنیاى اسلام تأمین شود – یعنى اتّحاد و دل به سوى خدا و در گرو احكام خدا داشتن – عزّت مردم هم تأمین خواهد شد.
هدایتهاى الهى را قدر بدانیم، تفضلات الهى را قدر بدانیم، روز عید فطر را قدر بدانیم، این اجتماع عظیم مردم را كه دست به دعا برمیدارند، رو به قبله میكنند، در روز معینى با خدا دلهایشان را متصل میكنند و انس مى‏یابند، قدر بدانیم. اتحاد خودمان را حفظ كنیم، همت و اراده‏ى خودمان را حفظ كنیم و روزبه‏روز امیدمان را به آینده بیشتر كنیم. (11)
نكته‌اى كه در روز عید فطر و عید اضحى نهفته است، این است كه این دو روز از نظر اسلام، بهانه و فرصتى است براى تجدید مبانى اسلامى در ذهنها و مرور كردن آنها، چه در قالب نماز عید فطر و چه در قالب خطبه‌ها و اجتماعاتى كه در آنها گفتگویى در باب اسلام است. از این‌روست كه در ادعیه‌ى قنوت امروز، مؤمنین به پروردگار عرض مى‌كنند: «الّذى جعلته للمسلمین عیداً و لمحمّدٍ ذخراً و شرفاً و كرامتاً و مزیدا»(12). امروز، ذخیره و مایه‌ى شرف و سربلندى پیغمبر خاتم است و افزایش در معنا و محتواى ادامه‌ى رسالت آن بزرگوار، در اذهان مردم مزید است. (13)
گذراندن ماه رمضان با عبادت، با روزه‏دارى، با توسل و ذكر و خشوع و ورود در روز عید فطر، براى مؤمن یك عید به معناى حقیقى است.
این عید از جنس جشن‏هاى مادى دنیوى نیست؛ این عیدِ رحمت خداست؛ این عیدِ مغفرت الهى است؛ این عیدِ شكر و سپاس مردمى است كه موفق شده‏اند ماه رمضان را با عبادت حق و با ورود در ضیافت پُرشكوه الهى به سلامت و عافیت بگذرانند و در ماه رمضان در حد وسع و توان و امكان خود، از ذكر و دعا و توسل و خشوع و روزه و نماز بهره ببرند. این عیدِ مسلمانانى است كه پایان یك دوره‏ى عبادت و ریاضت را با امید مغفرت و پاداش الهى به روز فطر رسانده‏اند. (14)
پی نوشت ها :
(1) بیانات در دیدار كارگزاران نظام جمهورى اسلامى ایران 15/09/1381
(2) بیانات در دیدار كارگزاران نظام جمهورى اسلامى ایران 15/09/1381
(3) بیانات در دیدار با كارگزاران نظام جمهورى اسلامى به مناسبت عید سعید فطر 25/09/1380
(4) بیانات در خطبه‌هاى نماز عید سعید فطر 05/09/1382
(5) بیانات در خطبه‌هاى نماز عید سعید فطر 13/08/1384
(6) بیانات مقام معظم رهبرى‏ در خطبه‏هاى نماز عید سعید فطر (۱۳۷۳/۱۲/۱۱)
(7) بیانات مقام معظم رهبرى‏ در خطبه‏هاى نماز عید سعید فطر (۱۳۷۳/۱۲/۱۱)
(8) بیانات مقام معظم رهبرى‏ در خطبه‏هاى نماز عید سعید فطر (۱۳۷۳/۱۲/۱۱)
(9) بیانات رهبر معظم انقلاب‏در خطبه‏هاى نماز عید سعید فطر (۱۳۷۶/۱۱/۰۹)
(10) الاقبال باعمال الحسنة، ج 1، ص 495
(11) دیدار مسئولان نظام با رهبر انقلاب به مناسبت عید فطر (۱۳۸۷/۰۷/۱۰)
(12) مفاتیح‌الجنان/ نماز عید فطر(دعاى قنوت)
(13) بیانات در دیدار كارگزاران نظام در روز عید فطر (۱۳۷۲/۱۲/۲۲)
(14) بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در خطبه‏هاى نماز عید سعید فطر (۱۳۸۴/۰۸/۱۳)