پرسش 81: از نظر قرآن زن و شوهر چه حقوقی نسبت به یکدیگر دارند؟
پاسخ: حقوق متقابل زن و شوهر فراوان است که برخی از آن ها عبارتند از:
الف: تلاش برای اصلاح و رستگاری یکدیگر؛ زن و شوهر باید به اصلاح امور دینی و سلوک اخلاقی هم اهمیت دهند و هر کدام، در جهت فلاح و رستگاری دیگری، اقدام کند؛ بدین سبب روشن می شود که سر حرمت ازدواج با مشرکان از نظر قرآن، سیر ندادن آنان به آتش و دوزخ است اولئک یدعون الی النار** بقره/221.***…. قرآن می فرماید: وأمر اهلک بالصلواة واصطبر علیها؛ و خانواده خود را به نماز فرمان ده و بر انجام آن شکیبا باش ** طه/132.***. در روایت آمده: خداوند مرد و زنی را مشمول رحمت قرار می دهد که شب هنگام، آن گاه که برای نماز شب بر می خیزد، همسر خویش را نیز بیدار کند و اگر برنخاست، بر چهره او آب بپاشد** میزان الحکمة، ج 2، ص 1653.***. جای دیگر، به مؤمنان دستور داده شده: اهل و اولاد خویش را از آتشی که هیزم آن مردم و سنگ هستند، حفظ کنید: یایها الذین آمنوا قوا انفسکم و اهلیکم نارا و قودها الناس و الحجارة** تحریم/6.*** و در دستوری کلی، همه مردان و زنان را از آن جهت که همه، یار و دوستدار یک دیگرند، به امر به معروف و نهی از منکر سفارش می کند: والمؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر** توبه/71.***.
ب. حسن معاشرت: برخورد مناسب زن و شوهر با یک دیگر، خانه را کانون آرامش و سکون می کند. قرآن در آیه 21 روم، همسر را وسیله آرامش دانسته و پس از آن، ارتباط زن و مرد را بر اساس مودت تو رحمت طرح کرده است. این مسأله، به ویژه درباره برخورد و معاشرت سالم مرد که اقتدار افزون تری دارد، بیش تر مورد توجه قرآن قرار گرفته است. چنانکه در آیه 19 سوره نساء می فرماید: وعاشروهن بالمعروف؛ و با آنان به شایستگی رفتار کنید** انوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 191؛ انوار درخشان، ج 2، ص 231.***.
ج. حق ارث: یکی از حقوق متقابل همسران ارث بردن آن دو از یکدیگر است که در آیه 12 سوره نساء بدان اشاره شده و مقدار ارث هر کدام از دیگری بیان شده است ** ر.ک: دائرةالمعارف، قرآن کریم، ج 2، ص 583 – 578.***.
پرسش 82: افراط و تفریط در دوست داشتن همسر از نظر قرآن چگونه است؟
پاسخ: قرآن کریم هر گونه افراط و تفریط را در دوست داشتن همسر را رد می کند و در برخی آیات به شیوه معتدل آن را تأکید می کند؛ چنان که می فرماید: و من آیته ی أن خلق لکم من أنفسکم أزواجا لتسکنوا الیها و جعل بینکم مودة و رحمة ان فی ذلک لأیات لقوم یتفکرون ** روم/21.***؛ و از نشانه های او این که همسرانی از جنس خود شما برای شما آفرید، تا در کنار آن ها آرامش یابید، و در میانتان مودت و رحمت قرار داد، در این نشانه هایی است برای گروهی که تفکر می کنند.
از آیه مذکور بر می آید که محبت و مودت باید از دو طرف باشد و از تعبیر مودت استفاده می شود که باید محبت و مهربانی را نسبت به همسر ابراز کرد، ولی این محبت و دوست داشتن نباید شکل افراطی و شدید به خود بگیرد به طوری که منجربه زیر پا گذاشته شدن احکام و حد و حدود دستورهای خداوند متعال شود، و از طرف دیگر، انسان نباید مودت و محبت و دوست داشتن را نسبت به همسرش دریغ کند و به طرف تفریط گرایش پیدا کند، چون خداوند متعال مودت و مهربانی را بین زن و مرد قرار داده و آن ها باید در حد اعتدال به یکدیگر محبت و مهربانی هدیه کنند. در جایی دیگر قرآن کریم می فرماید: …هن لباس لکم و أنتم لباس لهن ** بقره/187.***…؛ … آن ها لباس شما هستند و شما لباس آن ها… چون لباس انسان را از سرما، گرما، خطر، عیوب و… می پوشاند، دو همسر نیز یکدیگر را از انحراف حفظ می کنند و عیوب یکدیگر را پوشانده، و وسیله راحتی و آرامش همدیگرند و هر کدام زینت دیگری به حساب می آید و رعایت چنین موازینی در سایه محبت و دوست داشتن ممکن و مقدور است.
بنابراین، از آیات قرآن کریم بر می آید که حد معتدل و فطرت محبت بین دو همسر، مودت و مهربانی است و هرگونه افراط و تفریط در این باره ممنوع است ** ر.ک: المیزان، علامه محمدحسین طباطبایی (رحمة الله)، ج 16، ص 166، منشورات جماعة المدرسین فی الحورة العلمیه، فی قم المقدس؛ نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 1، ص 650، ج 16، ص 391 – 396، دارالکتب الاسلامیه، تهران.***. چنانکه در روایات نیز از افراط و تفریط از دوست داشتن همسر، نهی و یکی از علائم آخرالزمان، افراط در دوست داشتن همسران عنوان شده است ** مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج 11، ص 379؛ مستدرک سفینةالبحار، علی نمازی، ج 4، ص 312.***.
پرسش 83: از نظر قرآن کریم وظایف عروس و داماد نسبت به خانواده یکدیگر چیست؟
پاسخ: از جمله وظایف بر عهده عروس و داماد، احترام متقابل به خانواده های همدیگر به ویژه به پدر و مادر یکدیگر است؛ چون پدر و مادر هر کدام از آن ها، پدر و مادر طرف مقابل محسوب می شود؛ چنان که در روایات اسلامی آمده، پدر و مادر هر انسانی سه تا است: 1. پدری که به سبب او به دنیا آمده ای، 2. پدر همسرت، 3. پدری که به تو علم و تربیت آموخته است ** ر.ک: الغدیر، عبدالحسین امینی، ج 1، ص 369، درالکتب العربی، بیروت.***.
به توجه به این روایت، تمام وظایفی که آدمی نسبت به پدر و مادر خودش دارد، نسبت به پدر و مادر همسرش هم دارد. در قرآن کریم و روایات اسلامی بر احترام به پدر و مادر و خویشان تأکید فراوان شده و حتی قرآن کریم احسان و احترام به آنان را بعد از دعوت به پرستش به خداوند متعال مطرح کرده است؛ …لاتعبدون الا الله و بالوالدین احسانا و ذی القربی ** بقره/83.***؛ …جز خداوند را پرستش نکنید، و به پدر و مادر و نزدیکان، نیکی کنید… .
و در جایی دیگر می فرماید: پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر احسان کنید، اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگی رسیدند، به آن ها (حتی) اوف مگو و به آنان پرخاش مکن و با آن ها سخنی شایسته بگوی.
عروس و داماد باید در برابر خانواده به ویژه پدر و مادر همدیگر:
1. متواضع و فروتن باشند؛
2. برای آن ها طلب رحمت و مغفرت کنند؛
3. به آن ها ظلم روا ندارند؛
4. با پدر و مادر یکدیگر با نرمی و مهربانی سخن بگویند؛
5. از پدر و مادر یکدیگر تشکر نمایند؛ و… .

برگرفته از کتاب